Δουλεύοντας με τη φύση και όχι εναντίον της

Η χερσόνησος του Άι Γιάννη Δέτη είναι ένα τυπικό κυκλαδίτικο οικοσύστημα: το ξηροθερμικό κλίμα, η εγγύτητα με τη θάλασσα, ο βόρειος προσανατολισμός του και η σχεδόν αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία για χιλιάδες χρόνια είναι οι κύριοι παράγοντες που το έχουν διαμορφώσει.
Η χερσόνησος του Άι Γιάννη Δέτη είναι ένα μοναδικό κυκλαδίτικο οικοσύστημα: η μοναδικότητά του έγκειται στο γεγονός ότι πάνω του χτίστηκε το όραμα του Περιβαλλοντικού και Πολιτιστικού Πάρκου Πάρου. Και αυτό άλλαξε τη μοίρα του.
Η πρώτη και ίσως πιο σοφή κίνηση προστασίας της φύσης της χερσονήσου ήταν η δημιουργία του δικτύου των μονοπατιών, μήκους περίπου 7 χιλιομέτρων. Για να εκτιμήσεις και να προστατεύσεις οτιδήποτε, πρέπει πρώτα να το γνωρίσεις βιωματικά. Από τη δημιουργία του Πάρκου, χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο έχουν περπατήσει τα μονοπάτια του όλες τις εποχές του χρόνου. Με την πρόσθετη απαγόρευση κυνηγιού και τροχοφόρων, το Πάρκο έγινε ένα καταφύγιο ζωής και ομορφιάς για όλους τους επισκέπτες του.

Εξίσου σημαντική και σχεδόν αυτονόητη ήταν η απαγόρευση της βόσκησης αιγοπροβάτων, που ρήμαζε τη χερσόνησο για δεκαετίες. Γρήγορα έγιναν ορατά τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης του οικοσυστήματος. Ανάμεσα στα αγκάθια και τις αστοιβές επανεμφανίστηκαν χορτάρια και τριφύλλια, λουλούδια και μικροί θάμνοι. Το διαβρωμένο έδαφος άρχισε να ξαναποκτά τον φυσικό του μανδύα βλάστησης.
Κάθε χρόνο, με μαθητές σχολείων και εθελοντές, γίνονταν φυτεύσεις και ειδικές σπορές ώστε να επιταχυνθεί η αναβλάστηση στο αποδυναμωμένο έδαφος. Το 2012 έγινε φύτευση δενδρυλίων με ενίσχυση του Πράσινου Ταμείου εκεί που άλλοτε υπήρχαν παράνομες χωματερές. Στο τοπίο ξεχώρισαν πια χαρακτηριστικά φυτά της κυκλαδικής χλωρίδας, το σπάρτο και η φίδα, η χαρουπιά και ο κυκλαδίτικος κέδρος.
Από το 2017, με την πιλοτική κατασκευή χαμηλών λιθοδομών- φραγμάτων, βρέθηκε τρόπος να ανασχεθεί η διάβρωση του εδάφους, το νερό να απορροφηθεί στο χώμα αντί να χύνεται στη θάλασσα παρασύροντας χώμα και πέτρες, και να αυξηθεί η βλάστηση.
Το 2018, με συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος για την Προστασία και Ανάδειξη του Περιβάλλοντος των Κυκλάδων, σχεδιάστηκε ένα κηπάριο με αυτοφυή φυτά της Πάρου στην είσοδο του θεάτρου, διαμορφωμένο σε αναβαθμίδες με ξερολιθιές, φτιαγμένες από Παριανό τεχνίτη. Αυτός ο κήπος φιλοδοξούμε να εξελιχθεί σε έναν Βοτανικό Κήπο των Κυκλάδων.

Η αρμονική ένταξη των υποδομών πολιτισμού και αναψυχής στο φυσικό τοπίο ήταν από την αρχή θεμελιώδες στοιχείο του σχεδιασμού του Πάρκου: το θέατρο σμιλεμένο μέσα στους βράχους, ο χώρος προβολών πλάι στα δέντρα και τη δροσιά τους, ο αυτόνομος φωτοβολταϊκός κεντρικός φωτισμός. Η ήπια και περιβαλλοντικά συνετή χρήση της παραλίας και του χώρου εστίασης αποτελεί σταθερά, εδώ και δέκα χρόνια, μία πρόταση εναλλακτική της βάναυσης εκμετάλλευσης άλλων οργανωμένων παραλιών, που έχουν υποστεί σημαντική οικολογική υποβάθμιση, συνοδευόμενη και από υποβάθμιση του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος. Ξέρουμε ότι τα επόμενα δέκα χρόνια λειτουργίας του Πάρκου μας περιμένει πολλή δουλειά για την οικολογική αναγέννηση της χερσονήσου καθώς και για την εφαρμογή σύγχρονων αειφορικών πρακτικών σε όλες τις δραστηριότητες και τις υπηρεσίες που προσφέρονται. Πατάμε όμως στη στέρεα βάση της εμπειρίας των δέκα χρόνων που πέρασαν, και στο δίκτυο των ανθρώπων, υποστηρικτών, φίλων, εθελοντών, που μαζί τους φτιάξαμε έναν χώρο μοναδικό στις Κυκλάδες.

Αναβλάστηση

Κανένα άλλο χώμα στην Πάρο δεν έχουν χαϊδέψει, σκάψει και φυτέψει τόσα πολλά χέρια όσα στο Πάρκο. Αναρίθμητοι κάτοικοι του νησιού, ανάμεσά τους πολλά παιδιά, φυσιολάτρες, φυσιοδίφες, φίλοι του Πάρκου έχουν περάσει από δω κι έχουν προσφέρει χρόνο, δουλειά, φυτά, υλικά, ενθουσιασμό, τεχνογνωσία, όλοι με μια κοινή επιθυμία: να δουν το Πάρκο να πρασινίζει.
Η αναβλάστηση ενός Κυκλαδικού οικοσυστήματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της χλωρίδας του είναι η αργή ανάπτυξη των φυτών, που εξελίσσεται προσεκτικά και χωρίς βιασύνη, ανάλογα με τον ετήσιο κύκλο των καιρικών φαινομένων και τις κλιματικές αλλαγές σε μεγαλύτερη κλίμακα. Αυτός ο βραδύς ρυθμός συχνά δεν ικανοποιεί τους ανθρώπους, που θέλουν να βλέπουν σύντομα τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους.
Όσοι όμως γνωρίζουν τους νόμους της φύσης, αλλά και όσοι βιώνουν το Πάρκο τα τελευταία δέκα χρόνια, μαρτυρούν την εξέλιξή του, την ανάκαμψη της χλωρίδας του, χρόνο με το χρόνο. Ξεχωρίζουν πια μέσα στο τοπίο τα πολύτιμα φυτά που φυτεύτηκαν σε αλλεπάλληλες φυτεύσεις, το σχοινάρι, τη λαδανιά, την αλυμιά, τη φίδα, και τον κυκλαδίτικο κέδρο, ένα εμβληματικό φυτό των Κυκλάδων, που, μαζί με πολλά άλλα, κινδυνεύει όλο και περισσότερο από την ανεξέλεγκτη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη στις παράκτιες περιοχές της Πάρου. Οι φυτεύσεις αυτές έγιναν από πλήθος εθελοντές, από μαθητές σχολείων, οργανωμένες από το Σωματείο των Φίλων του Πάρκου, και με την ποικιλότροπη ενίσχυση δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

Έλενα Συμεωνίδου
Περιβαλλοντική Σύμβουλος

EL